TP. Hồ Chí Minh (TP.HCM), trung tâm kinh tế lớn nhất Việt Nam, đang đối mặt với nhiều thách thức đô thị cấp bách do tốc độ tăng dân số nhanh và mở rộng kinh tế mạnh mẽ. Việc khánh thành tuyến Metro Số 1 vào tháng 12/2024 đánh dấu bước chuyển mình quan trọng trong lịch sử giao thông của thành phố. Là tuyến metro đầu tiên tại TP.HCM, dự án này đặt nền móng cho quá trình hiện đại hóa toàn diện hạ tầng vận tải đô thị của Việt Nam, đồng thời tạo tiền lệ cho các tuyến metro tương lai trên cả nước.
Các điểm dừng chính gồm:
Lê Lợi, Nguyễn Siêu, Ngô Văn Năm, Tôn Đức Thắng, Ba Son, Nguyễn Hữu Cảnh, Văn Thánh, Điện Biên Phủ, và kết thúc tại Depot Long Bình (Quận 9).
Tuyến Metro Số 1 đã rút ngắn thời gian di chuyển giữa hai đầu tuyến từ 90 phút bằng đường bộ vào giờ cao điểm xuống còn 30 phút, cải thiện đáng kể hiệu quả lưu thông. Hệ thống được kỳ vọng phục vụ 150.000 hành khách/ngày thời gian đầu, và tăng lên 635.000 hành khách/ngày vào năm 2035. Hiện tại, tuyến đang ghi nhận trung bình 75.000 lượt khách/ngày, minh chứng cho mức độ đón nhận và độ tin cậy ngày càng tăng.
Quá trình quy hoạch cho tuyến Metro Số 1 bắt đầu từ đầu những năm 2000, và thi công chính thức từ năm 2012. Ban đầu, dự án dự kiến hoàn thành vào năm 2017 nhưng gặp nhiều thách thức, bao gồm:
- Thiếu hụt vốn
- Phức tạp trong logistics và thi công
- Ảnh hưởng của đại dịch Covid-19
- Khó khăn kỹ thuật khi xây dựng tại khu vực đô thị đông đúc, biến động nhanh
Những yếu tố này khiến chi phí đầu tư tăng vượt so với dự toán ban đầu — điều thường thấy ở các dự án hạ tầng quy mô lớn tại các thành phố đang phát triển.
Mục lục
Tài trợ và hợp tác quốc tế
Dự án được thực hiện với sự hợp tác chung giữa Chính phủ Việt Nam, Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) và một số nhà thầu quốc tế. Tổng chi phí của Tuyến Metro số 1 khoảng 2,3 tỷ đô la, trong đó 80% chi phí được tài trợ bởi các khoản vay JICA và 20% còn lại do Chính phủ Việt Nam tài trợ.
Sự tham gia của Nhật Bản và Hàn Quốc là yếu tố then chốt cho sự thành công của dự án. Công ty Sumitomo Corporation của Nhật Bản, công ty xây dựng GS Engineering & Construction Corporation của Hàn Quốc và công ty tư vấn kỹ thuật SYSTRA đã đóng vai trò chủ đạo trong suốt 12 năm xây dựng. Các nhóm đa quốc gia từ nhiều quốc gia đã hợp tác thiết kế và triển khai các cấu kiện kết cấu chính, bao gồm 17 km cầu cạn hình chữ U. Vào tháng 5 năm 2025, Tokyo Metro bắt đầu cung cấp dịch vụ tư vấn vận hành và bảo trì cho Công ty Đường sắt Đô thị số 1 (HURC1), đơn vị vận hành Tuyến 1 tại địa phương. Sáng kiến này là một phần của nỗ lực tư vấn rộng lớn hơn do Công ty TNHH Nippon Koei chủ trì, được Ủy ban Quản lý Đường sắt Đô thị TP.HCM ủy quyền. Sự hợp tác này nhằm đảm bảo dây chuyền hoạt động trơn tru và đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế về an toàn và hiệu quả.
Tích hợp công nghệ và nâng cao tiện ích cho hành khách
Tuyến Metro Số 1 TP.HCM được tích hợp nhiều công nghệ hiện đại cùng thiết kế thân thiện với người sử dụng, bao gồm đoàn tàu thế hệ mới, nhà ga tiếp cận dễ dàng và hệ thống vé thông minh, nhằm nâng cao toàn diện trải nghiệm di chuyển đô thị.
Đoàn tàu (Rolling stock)
Đoàn tàu được sản xuất và lắp ráp tại Nhật Bản, tuân thủ các tiêu chuẩn an toàn đường sắt Nhật Bản. Hitachi Limited cung cấp 17 đoàn tàu, mỗi đoàn gồm 3 toa, dài hơn 60 mét và có khả năng chở 930 hành khách.
Các đoàn tàu được trang bị:
- Hệ thống điều hòa không khí toàn tuyến
- Hệ thống điều khiển tàu tự động (ATC) để đảm bảo độ chính xác lịch trình và an toàn vận hành
- Công nghệ tự động, không người lái (driverless)
- Tốc độ vận hành: 110 km/h trên đoạn trên cao, và 80 km/h trong hầm
Hạ tầng nhà ga
Hệ thống nhà ga được thiết kế chú trọng an toàn và khả năng tiếp cận cho mọi đối tượng.
Các đặc điểm chính gồm:
- Cửa chắn ke ga tự động (platform screen doors) nhằm ngăn ngừa tai nạn rơi xuống đường ray
- Thang máy, đường dốc (ramps) và bố trí hạ tầng theo chuẩn khả năng tiếp cận cho người khuyết tật
- Bố trí mặt bằng hợp lý để hỗ trợ dòng người di chuyển hiệu quả
Hệ thống vé – Smart ticketing
Hệ thống vé thông minh được triển khai đồng bộ và hiện đại hóa mạnh mẽ. Tháng 4/2025, Sở Giao thông Vận tải TP.HCM giới thiệu bộ giải pháp smart mobility, bao gồm:
- Hệ thống vé điện tử open-loop
- Thẻ thông minh MultiPass
- Ứng dụng di động MultiGO
Hệ thống open-loop cho phép hành khách thanh toán bằng:
- Thẻ tín dụng/ghi nợ
- Thẻ trả trước
- Ví điện tử
- Điện thoại thông minh
- Thiết bị đeo thông minh (wearables)
Ứng dụng MultiGO đóng vai trò là nền tảng số trung tâm, cho phép:
- Lập kế hoạch lộ trình
- Mua vé trực tuyến
- Đăng ký và quản lý MultiPass
→ Mang lại sự tiện lợi và linh hoạt tối đa cho hành khách.
Tháng 2/2025, thẻ nội địa NAPAS được tích hợp vào hệ thống thanh toán, cho phép hành khách tap in/tap out bằng thẻ do ngân hàng trong nước phát hành.
Hệ thống ticketing tự động – do Sacombank và các đối tác phát triển – hỗ trợ thanh toán qua Mastercard và mã QR thông qua ứng dụng HCMC Metro HURC.
Kế hoạch mở rộng
Tuyến Metro số 1 chỉ là bước khởi đầu cho một tầm nhìn lớn hơn nhiều. Dự án này là một phần quan trọng trong quy hoạch tổng thể xây dựng 8 tuyến metro với tổng chiều dài 220 km vào năm 2030, dự kiến vốn đầu tư hơn 25 tỷ USD. Mạng lưới mở rộng nhằm kết nối các khu đô thị lớn với vùng ven và liên tỉnh. Riêng tuyến Metro số 1 được kỳ vọng sẽ kéo dài đến các thành phố lân cận như Bình Dương và Biên Hòa.
Bên cạnh đó, Tuyến Metro số 2, dài 11,3 km từ chợ Bến Thành đến Tham Lương (Quận 12), đang trong quá trình thi công. Dự án đã hoàn tất 100% công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng, với 99% diện tích đã sẵn sàng bàn giao cho nhà thầu.
Tháng 8/2025, UBND TP.HCM đã phê duyệt chủ trương đầu tư chuẩn bị cho hai tuyến metro liên tỉnh mới kết nối TP.HCM với Bình Dương, với tổng vốn ước tính hơn 3,8 tỷ USD.
- Tuyến Metro số 1 mở rộng: kéo dài thêm 29 km từ Suối Tiên đến Thành phố Mới Bình Dương. Tuyến mở rộng gồm 17 ga, kết thúc tại ga Suối Tiên, sử dụng chung depot Long Bình với tuyến số 1 hiện hữu. Toàn tuyến trên cao, tổng vốn dự kiến 1,83 tỷ USD.
- Tuyến Metro số 2 (TP. Thủ Dầu Một – TP.HCM): dài 21,9 km, gồm 13 ga, và kết nối với tuyến Metro số 3 tại ga Hiệp Bình Phước. Tuyến trên cao hoàn toàn, tổng vốn dự kiến 1,98 tỷ USD, dùng chung cơ sở depot.
Ngoài ra, cũng trong tháng 8/2025, một liên danh do DonaCoop và VinaCapital dẫn đầu đề xuất tuyến metro trị giá 2,5 tỷ USD kết nối TP.HCM với sân bay quốc tế Long Thành (Đồng Nai). Tuyến kéo dài 40 km từ Metro số 1 sẽ đi qua trung tâm hành chính mới của Biên Hòa, cùng một nhánh rẽ 5 km vào khu vực Biên Hòa cũ. Tuyến này sẽ được triển khai theo hình thức hợp tác công – tư (PPP), hợp đồng xây dựng – chuyển giao (BT) và toàn bộ vốn do khối tư nhân tài trợ.
Song song đó, tỉnh Đồng Nai cũng đang lên kế hoạch một tuyến metro 21 km từ Suối Tiên đến phường Hố Nai, với vốn đầu tư ước tính 1,1 tỷ USD.
Các dự án metro, kết nối những quận – huyện trọng điểm tại TP.HCM, thể hiện tầm nhìn dài hạn của Chính phủ Việt Nam trong việc hiện đại hóa hạ tầng đô thị và thúc đẩy phát triển bền vững. Vượt lên vai trò giải quyết ùn tắc giao thông, hệ thống metro còn là minh chứng cho hợp tác quốc tế và sự tham gia của khu vực tư nhân trong các dự án hạ tầng quy mô lớn.
