Ở khu vực nhiệt đới Đông Nam Á, cách tiếp cận với giao thông công cộng có nhiều điểm khác biệt. Những tuyến xe buýt đông đúc và dòng xe máy nườm nượp giữ cho nhịp sống ở các thành phố nóng bức luôn vận hành liên tục, bất chấp thời tiết oi nóng.
Biến đổi khí hậu là vấn đề hiện hữu trên toàn cầu, với các tác động tiêu cực lên thời tiết thể hiện rõ nhất ở các quốc gia nhiệt đới. Phần lớn Đông Nam Á nằm ngay trên đường xích đạo, hứng chịu bức xạ mặt trời mạnh và sự khắc nghiệt của gió mùa, bão lớn. Sương mù dày đặc bao phủ nhiều đô thị trong khu vực — đặc biệt là Hà Nội (Việt Nam), được IQAir xếp hạng là “thành phố ô nhiễm nhất thế giới”.
Tại khu vực, mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (net-zero) là định hướng chung của hầu hết các quốc gia thành viên. Khi ô nhiễm không khí chủ yếu bắt nguồn từ lĩnh vực giao thông vận tải, các chính phủ Đông Nam Á đang tập trung khuyến khích người dân chuyển sang sử dụng xe điện (EV) bằng các ưu đãi tài chính và hỗ trợ hạ tầng. Một hướng đi quan trọng nhưng ít được nhắc đến là điện hóa đội xe giao thông công cộng trong khu vực.
SINGAPORE
Hiện tại, Singapore đang dẫn đầu khu vực trong quá trình chuyển đổi sang phương tiện phát thải thấp. Thương hiệu ô tô bán chạy nhất tại đảo quốc trong năm vừa qua là BYD, nhà sản xuất xe điện hàng đầu đến từ Trung Quốc.
Trong mảng giao thông công cộng, Singapore cũng đang tiến rất nhanh trên lộ trình điện hóa hoàn toàn. Vào tháng 3/2025, Cơ quan Giao thông Đất liền Singapore (LTA) thông báo sẽ bổ sung 660 xe buýt điện mới vào đội xe hiện tại. Hơn một nửa trong số đó là buýt đơn (single-decker) ba cửa, và 300 chiếc là buýt hai tầng (double-decker).
Lô xe này sẽ được bàn giao trong vòng 2,5 năm, kết thúc vào tháng 12/2027. Khi hoàn tất, tổng số xe buýt chạy pin (battery-electric buses) của Singapore sẽ đạt 1.140 chiếc, gia nhập đội xe buýt công cộng khoảng 5.800 chiếc của quốc gia.
Trong những năm gần đây, Singapore đã tăng dần quy mô đội buýt điện. Tháng 11/2023, LTA đã mua 360 xe buýt single-deck từ BYD, và tiếp tục đặt mua thêm 60 xe nữa vào tháng 10/2024.
THÁI LAN
Một quốc gia khác đang đẩy mạnh sử dụng xe buýt điện là Thái Lan. Vương quốc Đông Nam Á này đã cam kết rằng toàn bộ phương tiện giao thông công cộng sẽ chuyển sang chạy điện vào năm 2030. Quá trình chuyển đổi bắt đầu từ năm 2023, khởi động với đội limousine sân bay.
Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) đã cho công ty tư nhân Energy Absolute vay 110 triệu USD (177 triệu AUD). Khoản vay này được sử dụng để mua 1.200 xe buýt điện sản xuất tại Thái Lan. Ngoài ra, ADB cũng cam kết hỗ trợ tăng năng lực sản xuất trạm sạc EV của quốc gia lên 1.000 điểm sạc.
Trước đó, chính phủ Thái Lan đã thực hiện chương trình thí điểm với 120 xe buýt điện hoạt động tại Bangkok trong giai đoạn 2021–2022. Vé xe buýt điện ở Thái Lan được định giá cạnh tranh để thu hút người dân sử dụng. Các xe buýt này đều được trang bị máy lạnh và có mức độ tiếng ồn thấp hơn, mang lại trải nghiệm vận hành êm ái hơn.
VIỆT NAM
Việt Nam cũng đặt ra các mục tiêu tương tự đối với đội xe giao thông công cộng. Mục tiêu đầu tiên là toàn bộ xe buýt mới hoặc xe buýt thay thế phải chạy bằng năng lượng sạch từ năm 2025. Đối với taxi, mục tiêu tương tự được đặt ra cho năm 2030. Về tổng thể, Việt Nam hướng đến 100% xe buýt và taxi vận hành bằng điện hoặc năng lượng sạch vào năm 2050, qua đó giúp giảm 226 triệu tấn khí thải carbon.
Tuy nhiên, hiện tại chỉ có khoảng 3% đội xe đang chạy bằng điện, điều này cho thấy Việt Nam sẽ cần những giải pháp mạnh mẽ hơn để đạt được các mục tiêu đã đề ra.
Ở chiều tích cực, VinBus báo cáo rằng phần lớn hành khách (89%) đang sử dụng xe buýt điện, trong khi chỉ 25–30% hành khách chọn xe buýt chạy nhiên liệu hóa thạch. Một yếu tố quan trọng thúc đẩy mức độ sử dụng xe buýt điện là tuyến vận hành: các tuyến buýt điện được thiết kế kết nối khu dân cư với trung tâm thành phố, tạo điều kiện thuận lợi cho nhu cầu di chuyển hằng ngày của người dân.
INDONESIA
Tại Indonesia, Bộ Giao thông Vận tải (MoT) đã đặt ra nhiều mục tiêu nhằm cải thiện chất lượng không khí của quốc gia quần đảo này. Mục tiêu đầu tiên là điện hóa 90% đội xe giao thông công cộng đô thị vào năm 2030, và tiến tới điện hóa hoàn toàn vào năm 2040. Việc điện hóa toàn bộ hệ thống giao thông công cộng, bao gồm cả xe minibus (angkot), được lên kế hoạch hoàn thành vào năm 2045.
Dù chính phủ Indonesia đã đưa ra những mục tiêu tham vọng, khả năng triển khai trên thực tế vẫn còn nhiều dấu hỏi. Tính đến tháng 7/2024, chỉ mới 124 xe buýt điện được ghi nhận đang vận hành tại ba thành phố của Indonesia.
Riêng Transjakarta — một trong những hệ thống xe buýt lớn nhất nước — hiện sở hữu 4.775 xe buýt low-entry chạy điện, phục vụ 244 tuyến trên toàn khu vực Jakarta.
MALAYSIA
Tại Malaysia, quốc gia láng giềng gần Việt Nam, ASEAN đã xếp Malaysia vào nhóm “quốc gia dẫn đầu khu vực” về chuyển dịch năng lượng. Nhà sản xuất xe điện Trung Quốc FOTON đã cung cấp 46 xe buýt điện cho đội xe giao thông công cộng của nước này. Các xe buýt này vận hành trên tuyến kết nối Johor Bahru với Singapore, quốc gia ngay bên kia biên giới.
Tại thành phố di sản Taiping, đội xe buýt điện của Nhật Bản vận hành trên tuyến “Taiping Heritage Trail”, phục vụ lộ trình qua 40 điểm du lịch của thành phố.
Trong khi đó, Digital Nasional Berhad (DNB), Ericsson, và eMooVit Technology đã tiến hành chạy thử nghiệm một dự án hợp tác về xe buýt điện tự hành sử dụng mạng 5G vào tháng 10/2024.
Hãng xe Đức Volvo cũng giới thiệu dòng BZL-GML Eco Range, dòng xe buýt đô thị cao cấp được lắp ráp tại Malaysia. Hành khách có thể trải nghiệm mẫu xe buýt điện sàn thấp (low-floor), hai cửa, trên tuyến Desa Tasik – LRT Bandar Tasik Selatan. Việc đưa adòng xe này vào hoạt động trùng với giai đoạn điện hóa đội xe Rapid Bus của Malaysia.
Công ty vận tải nhà nước Prasarana đã mua 250 xe buýt điện trong năm vừa qua để tăng cường cho đội xe hiện tại. Prasarana đặt mục tiêu bổ sung hơn 1.000 xe buýt điện trong 5 năm tới và điện hóa hoàn toàn vào năm 2037.
Tuy vậy, bất chấp những tiến triển này, Bộ trưởng Giao thông Anthony Loke Siew Fook cho biết trong một cuộc họp báo rằng không có “kế hoạch triển khai ngay lập tức” cho xe buýt điện trong chương trình BAS.MY.
Ông phát biểu:
“Nếu sử dụng xe buýt điện, chi phí đầu tư sẽ cao hơn rất nhiều. Hiện tại, chúng tôi vẫn sử dụng xe chạy dầu diesel Euro 5 — đây cũng là loại nhiên liệu thân thiện với môi trường.”
“Nếu sử dụng xe buýt điện, chi phí đầu tư sẽ cao hơn rất nhiều. Hiện tại, chúng tôi vẫn sử dụng xe chạy dầu diesel Euro 5 — đây cũng là loại nhiên liệu thân thiện với môi trường.”
Anthony Loke Siew Fook
ĐIỆN HÓA HƯỚNG ĐI TƯƠNG LAI
Trong bối cảnh thị trường xe điện toàn cầu, Đông Nam Á đang là khu vực rất đáng theo dõi. Điện hóa phương tiện là chìa khóa cho một tương lai bền vững hơn, và xe điện (EVs) chính là lực đẩy quan trọng trong tiến trình này. Dù bài viết không đề cập đến tất cả các quốc gia trong khu vực, phần lớn các nước Đông Nam Á đang có những bước tiến mạnh mẽ, cả ở khu vực công lẫn tư nhân, nhằm hướng đến một tương lai xanh hơn và an toàn hơn.
Những quan sát trên cho thấy vai trò trọng yếu của ngành ô tô và ngành di chuyển (mobility) trong việc định hình tính bền vững cho nhiều thế hệ tiếp theo. Nòng cốt của một tương lai sạch hơn không thể chỉ phụ thuộc vào ngành năng lượng; thay vào đó, trọng tâm của nỗ lực bảo vệ môi trường phải được xây dựng dựa trên sự hợp tác của một hệ sinh thái rộng lớn hơn. Bên cạnh đó, việc phối hợp giữa khu vực công và tư là rất cần thiết, bởi mỗi bên đều cần dựa vào nhau để bổ trợ nguồn lực.
Chính sách của nhà nước phải định hướng các quyết định trong khu vực tư nhân, trong khi chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp phải đóng góp vào mục tiêu chung của quốc gia.
Mặc dù xe buýt và đội xe vận tải công cộng thường ít được chú ý, chúng vẫn là phương tiện vận chuyển khối lượng lớn, do đó đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao tính bền vững của ngành giao thông.
 bằng các ưu đãi tài chính và hỗ trợ hạ tầng.){kind=link}